پاسخ به پرسش کودکان
کــودکان مثل یک لوح ســپید هســتند که چیزي روي آن نوشــته نشــده و ایــن لوح ســپید اطلاعات خــود را از محیط اطراف، خانــواده و جامعه دریافت مي کنــد. زماني کــه بچه ها اطلاعــات را جمع آوري کردند، به تدریج شروع به پرسیدن سؤال از والدینشان مي کنند. هر چقدر کودک نسبت به محیط اطراف خود دقت بیشتري داشته باشــد، به همان اندازه سؤالات بیشتري مي پرسد.
معمولا ســؤالات کودکان در ابتدا عیني تر است و از چیزهایي که مي بینند، مي پرسند و در مورد آنها از پدر و مادر خود پرس وجو مي کنند. اما به تدریج که سن کودک بالا مي رود، سؤالات او انتزاعي تر مي شود، مثل بچه ها از کجا مي آیند؟ و… .
واکنــش والدین
در مقابل ســؤالات کودکان مهم اســت و تأثیر زیادي در شکل گیري شخصیت و منش کودکان دارد. نکتــه اي که باید به آن توجه ویژه کنیم این اســت که در چه شرایطي به فرزندتان واقعیت را بگویید. مثلا ممکن اســت فرزندتان در مورد اینکه از کجا آمده از شــما سؤال بپرسد و شــما به عنوان پدر و مادر به دلیل اینکه نمي خواهید جواب واضحي به او بدهید، بگویید «تو را از بیمارســتان خریدیم، یا آقا/خانم دکتر بهمون داده و…» این گونه پاسخ دادن، فقط باعث مي شود کودک شــما اعتمادش به شما سلب شــود یا باعث مي شود کودک شــما را یک پدر و مادر نادان ببیند و رابطه پدر و مادر با کودک آســیب ببیند.
براي پاسخ به سؤالات کودکان
در ابتدا باید بدانیم که او چه اطلاعاتي دارد و چه چیزي در ذهنش مي گذرد.
بهترین حالت این اســت که از خود کودک بپرسیم در مورد سؤال مطرح شــدهاش چه اطلاعاتي دارد. البته شــیوه رسیدن به اطلاعات مهم است. شما با این نوع ســؤال ها مي توانید در مورد میزان اطلاعات او آگاهي پیدا کنید: «چه سؤال خوبي پرسیدي، راستي چي شد این سؤال را پرسیدي؟ تو در مورد این سؤالي که کردي چي مي دوني؟ و…»
کودکان براساس جواب هایي که از شما و محیط اطراف دریافت مي کنند، یاد مي گیرند کــه چگونه زندگــي کنند و افکار و شخصیتشــان در جهت همین جواب ها شکل مي گیرد. در نتیجه والدین بهتر است به پرسش هاي کودکان حساس باشند و با شــفافیت و صداقت پاســخ کودک را بدهند و جواب قانع کننده براي کودک داشــته باشــند.
کودک از شما جواب هاي درســت، دقیق و منطقي مي خواهد و اگر از شــما پاسخ اشتباه بشــنود، اعتماد خود را از دست داده و ایــن اعتماد به ســختي بازميگردد. اگر جواب پرسشــي را نمي دانید، به اتفاق کودکتان آن پاسخ را بیابید یا از او بخواهید به شــما فرصت دهد تا جواب پرسش او را بیابید و در اولین فرصت این کار را انجام دهید. البته گاهي لازم اســت در مــوارد معدودي به پرسش هاي کودک پاســخ نگفت، چنانچه تشخیص دادیم جواب دادن به سؤالي باعث ازبین رفتن سازگاري کودک مي شــود و احساســات منفي ماندگاري پدید ميآورد، با زیرکي و البته رعایت صداقت، آن را جواب نمي دهیم یا زماني که کودک از مســائل شخصي ما مي پرسد و ما نمي خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم، در ایــن حالت با صراحــت و صداقــت و البته روي خوش مي گوییم دوســت ندارم راجع به این مســئله صحبت کنم، زیرا این مســئله شخصي من است.
پدر و مادر عزیز!
در مواجهه با ســؤالات کودکان، صداقت و صراحــت و در عین حــال شــفافیت و مهرباني را فراموش نکنیــد و جواب هاي قانع کننده و کوتاه براي پرسش هاي کودک ارائه کنید.
* لیلا کاظم لو
پژوهشگر مؤسسه مطالعات کودکي مدرس*
روزنامه شرق، سال هفدهم، شماره 3633